Darowizna co to
Bardzo możliwe, że gdybym zapytała Cię, czy zdarzyło Ci się zawrzeć umowę darowizny, odpowiedź na moje pytanie byłaby przecząca. Ale czy na pewno nigdy nie zawarłeś takiej umowy?
A gdybym zapytała:
- czy dałeś komuś prezent urodzinowy albo czy ktoś Tobie dał taki prezent?
- czy dałeś komuś prezent bożonarodzeniowy albo czy ktoś Tobie dał taki prezent?
- czy jesteś po zaręczynach i czy ich elementem było wręczenie narzeczonej pierścionka zaręczynowego?
- czy byłeś kiedyś gościem weselnym i ofiarowałeś coś parze młodej albo na swoim weselu coś otrzymałeś od gości?
- czy brałeś kiedyś udział w zbiórce dobroczynnej?
Tutaj spodziewam się jednak odpowiedzi twierdzących i spieszę wyjaśnić, że w takim razie niejednokrotnie byłeś stroną umowy darowizny.
Umowa darowizny jest to bowiem umowa, poprzez którą jedna ze stron – darczyńca – zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz drugiej strony – obdarowanego – kosztem swojego majątku. Mówiąc w skrócie: jedna osoba daje coś drugiej, nie przyjmując nic w zamian.
Przedmiotem darowizny mogą być zarówno rzeczy jak i prawa, tak w całości jak i w udziałach. Przykładowo możemy więc mieć do czynienia z:
- darowizną całej nieruchomości,
- darowizną udziału w nieruchomości,
- darowizną pieniędzy,
- darowizną samochodu,
- darowizną udziału we własności samochodu,
- darowizną udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
Zwracam Twoją uwagę, że choć wydawać by się mogło, że darowizna jest czynnością prawną jednostronną, skoro jedna osoba coś daje, a druga nie, to nic bardziej mylnego. Jest to umowa, zatem czynność dwustronna, bo choć obdarowany nie przekazuje nic darczyńcy, a jedynie sam osiąga korzyść, to aby ją uzyskać, składa oświadczenie o przyjęciu darowizny – czy to formalnie, podpisując umowę, czy w sposób dorozumiany, przyjmując darowaną rzecz.
Darowizna kto może dać, kto może przyjąć
Zarówno po stronie darczyńcy jak i obdarowanego możemy mieć do czynienia ze zróżnicowanymi podmiotami – zarówno osobami fizycznymi, jak i prawnymi, takimi jak spółki czy fundacje.
Na potrzeby tego wpisu, skupiam się jednak na darowiznach między osobami fizycznymi, w szczególności na darowiznach pieniężnych. I tu od razu wskazuję, że nie zawsze jest tak, że po każdej ze stron umowy będziemy mieć do czynienia z jedną osobą.
Możliwe są sytuacje, w których po jednej lub każdej ze stron mamy do czynienia z więcej niż jedną osobą, np. rodzice wspólnie darują coś dziecku (dwóch darczyńców – jeden obdarowany) czy jedna osoba daruje coś małżonkom do ich majątku wspólnego (jeden darczyńca, dwóch obdarowanych).
Prawo cywilne nie przewiduje ograniczeń co do kręgu osób mogących dawać i przyjmować darowizny. Możemy dać i przyjąć darowiznę zarówno od członka rodziny jak i od osoby niespokrewnionej.
Musimy jednak pamiętać o tym, że to, jaka relacja zachodzi między darczyńcą a obdarowanym, wpływa na to, czy i na jakich zasadach taka darowizna będzie podlegać opodatkowaniu.
Darowizna forma
Jak już wspomniałam, w przypadku darowizny mamy do czynienia z umową. Być może zaskoczeniem dla Ciebie będzie to, że oświadczenie darczyńcy (tylko darczyńcy, nie obdarowanego) powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Ale jak to? Przecież na początku pisałam, że z darowizną mamy do czynienia np. w przypadku przekazywania prezentów urodzinowych, a przecież nikt nie idzie do notariusza, aby przekazać zwykły prezent.
Już tłumaczę. Mimo powyższego, gdy darczyńca nie złoży oświadczenia w formie aktu notarialnego, to umowa darowizny jest ważna, jeżeli darczyńca spełni przyrzeczone świadczenie. Więc jeśli komuś coś dajesz, a on to przyjmuje, to już na skutek tego ważnie zawieracie umowę darowizny, bo od razu spełniasz swoje świadczenie.
Ale nie trać czujności. Jeżeli przepisy szczególne ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania formy szczególnej dla oświadczeń obu stron, to musimy zachować tę formę szczególną – np. gdy przedmiotem darowizny jest nieruchomość, to umowa ma formę aktu notarialnego albo gdy przedmiotem umowy są udziały w spółce z o.o., to umowa ma formę pisemną z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Darowizna jak przekazać
Jeżeli chodzi o samo przekazanie przedmiotu darowizny po zawarciu umowy, to tak naprawdę wszystko zależy od tego, co jest jej przedmiotem. W przypadku rzeczy ruchomej wystarczy jej fizyczne wydanie przez darczyńcę i przyjęcie przez obdarowanego. W przypadku mieszkania po podpisaniu umowy konieczne będzie wydanie kluczy do niego.
Najwięcej chyba jednak wątpliwości pojawia się przy darowiznach pieniężnych – jak je przekazać. Lepiej przekazać gotówkę czy zrealizować przelew? Moja rekomendacja jest taka, aby darowiznę przekazać na rachunek obdarowanego. Dlaczego tak? Aby uniknąć problemów na gruncie prawa podatkowego, o czym w dalszej części wpisu.
Darowizna co w tytule przelewu
Zatrzymajmy się na chwilę na kwestii przekazywania darowizn pieniężnych. Powiedzmy, że darujemy pieniądze i chcemy je przekazać obdarowanemu bezgotówkowo. Tylko co wpisać w tytule przelewu? Domyślnie często pojawi nam się po prostu „przelew środków”. Ale czy tak zostawić? Nie.
Najlepiej jak najdokładniej opisać w tytule kto komu przekazuje środki i jakim tytułem, np. darowizna od rodziców dla córki, darowizna od syna dla mamy, darowizna od [imię nazwisko] dla [imię nazwisko].
Dlaczego jest to istotne? Po pierwsze od razu określamy jakim tytułem przekazujemy środki, a więc od razu wiadomo, że nie jest to np. pożyczka, zwrot pożyczki czy zapłata ceny z tytułu umowy sprzedaży.
Po drugie od razu określamy strony umowy darowizny, co jest o tyle ważne, że nie zawsze na przelewie widzieć będziemy dane wszystkich stron – np. w przypadku realizacji przelewu z konta wspólnego małżonków mogą być widoczne dane tylko jednego z nich, a darowizna może być dokonywana przez oboje małżonków z ich majątku wspólnego.
Darowizna gdzie zgłosić
Wiele dotychczas poruszonych kwestii prowadzi nas do tego, że zawarcie umowy darowizny podlega opodatkowaniu. Tak, tak. W związku z otrzymaniem przedmiotu darowizny może powstać obowiązek podatkowy i będziemy zobowiązani do zapłaty podatku od spadków i darowizn.
Celowo piszę przy tym o „otrzymaniu” a nie „przekazaniu” darowizny, ponieważ tą stroną umowy, na której może ciążyć obowiązek zapłaty podatku jest obdarowany, czyli ten kto dostaje przedmiot darowizny, zatem powiększa o niego swój majątek. I tak, obowiązek zapłaty podatku może powstać nie tylko przy darowiźnie gotówki, ale również przy darowiźnie drogich prezentów jak chociażby pierścionka zaręczynowego czy zegarka.
Darowiznę zgłaszamy właściwemu Naczelnikowi Urzędu Skarbowego.
Darowizna bez podatku
Do tej pory pisałam, że „może powstać obowiązek podatkowy”, co sugeruje, że nie zawsze ten obowiązek powstanie. Posługiwanie się przeze mnie takim sformułowaniem nie jest przypadkowe. Nie zawsze bowiem dana darowizna będzie opodatkowana.
Szczegółowe zasady w tym zakresie reguluje ustawa z dnia 23 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Poniżej opisuję zasady odnoszące się do darowizn pieniężnych, zastrzeżeniem, że dla darowizn innych przedmiotów majątkowych, uregulowania prawne mogą być odmienne.
Po pierwsze to czy dana darowizna pieniężna będzie opodatkowana, zależy od tego, od kogo ją otrzymujemy.
Na gruncie podatku od spadków i darowizn niezależnie od wartości darowizny podatku nie zapłacisz, gdy łącznie spełnisz następujące warunki:
- jesteś: małżonkiem, zstępnym (dzieckiem, wnukiem, prawnukiem itd.), wstępnym (rodzicem, dziadkiem, pradziadkiem itd.), pasierbem, zięciem, synową, rodzeństwem, ojczymem, macochą lub teściem darczyńcy,
- zgłosisz nabycie przedmiotu darowizny do Urzędu Skarbowego w terminie 6 miesięcy,
- udokumentujesz nabycie środków pieniężnych na rachunek płatniczy, rachunek inny niż płatniczy w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.
Po drugie, opodatkowanie darowizny zależy od tego, jaka będzie jej wartość. I co istotne, nie chodzi tutaj o wartość jednej konkretnej darowizny, ale wszystkich darowizn między tymi samymi osobami w okresie roku nabycia darowizny i poprzednich pięciu lat.
Podatek zapłacisz od darowizn przekraczających wartość:
- 36 120 złotych – jeżeli jesteś: małżonkiem, zstępnym (dzieckiem, wnukiem, prawnukiem itd.), wstępnym (rodzicem, dziadkiem, pradziadkiem itd.), pasierbem, zięciem, synową, rodzeństwem, ojczymem, macochą lub teściem darczyńcy (I grupa podatkowa) – i nie spełniłeś warunków zwolnienia od podatku opisanych przeze mnie powyżej.
- 27 090 złotych – jeżeli jesteś zstępnym rodzeństwa, rodzeństwem rodziców, zstępnym i małżonkiem pasierbów, małżonkiem rodzeństwa lub rodzeństwem małżonka, małżonkiem rodzeństwa małżonka, małżonkiem innych zstępnych darczyńcy (II grupa podatkowa);
- 5 733 złotych – jeżeli między Tobą a darczyńcą nie zachodzi żadna z relacji opisanych powyżej (III grupa podatkowa).
Darowizna kto zgłasza
W związku z tym, że obowiązek podatkowy na gruncie podatku od spadków i darowizn spoczywa na obdarowanym, to on zgłasza darowiznę i jeśli trzeba uiszcza podatek do właściwego Urzędu Skarbowego.
Właściwego, czyli jakiego? I tu nie ma jednej odpowiedzi. Wszystko zależy od tego, co jest przedmiotem darowizny.
W przypadku darowizny pieniężnej, będzie to Urząd Skarbowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania obdarowanego w chwili powstania obowiązku podatkowego (w przypadku darowizny pieniężnej, jeżeli strony nie zawrą osobnej umowy a jedynie darczyńca zrealizuje przelew – z datą przelewu).
Darowizna do kiedy zgłosić
Jeżeli otrzymałeś darowiznę pieniężną i spełniasz warunki skorzystania ze zwolnienia od podatku opisanego przeze mnie wcześniej – masz 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego na zgłoszenie darowizny z załączeniem dokumentów potwierdzających spełnienie warunków zwolnienia.
Jeżeli otrzymana przez Ciebie darowizna pieniężna podlega opodatkowaniu – masz 1 miesiąc od dnia powstania obowiązku podatkowego na złożenie zeznania podatkowego, do którego dołączasz dokumenty pozwalające na ustalenie kwoty należnego podatku. Urząd Skarbowy wyda decyzję określającą wartość należnego podatku, który będziesz zobowiązany uiścić w terminie 14 dni od dnia jej odebrania.
Podsumowanie
Po zapoznaniu się z tym artykułem masz już podstawowe informacje dotyczące umowy darowizny. Jeżeli zamierzasz zawrzeć taką umowę, wcześniej zadbaj o jej poprawne sporządzenie, a w przypadku, gdy Ty na mocy umowy darowizny coś otrzymujesz - pamiętaj również o swoim ewentualnym obowiązku podatkowym i wszelkich związanych z tym formalnościach.
radca prawny Justyna Miernik
+48 663 911 385
kontakt@kancelariamiernik.pl