Rozwiązanie umowy o pracę

W jaki sposób może nastąpić rozwiązanie umowy o pracę

W swojej praktyce zawodowej spotykam się z wieloma pytaniami dotyczącymi możliwości oraz poprawności rozwiązania umów o pracę – zarówno tych zawieranych na czas określony, jak i tych zawieranych na czas nieokreślony.  

Trudno się temu dziwić – nieprawidłowe przygotowanie wspólnych oświadczeń stron albo oświadczenia jednej z nich w przedmiocie zakończenia łączącego je stosunku pracy może mieć doniosłe konsekwencje prawne związane chociażby z innym niż planowany terminem zakończenia obowiązywania umowy o pracę, czy nawet powstaniem określonych przepisami prawa pracy roszczeń po stronie pracownika, gdy do rozwiązania umowy doszło w sposób nieuzasadniony czy z naruszeniem przepisów.

Rozwiązanie umowy o pracę może być wspólnym zamiarem pracownika oraz pracodawcy albo jedynie jednego z nich. Może nastąpić po upływie określonego czasu od momentu złożenia stosownego oświadczenia (lub oświadczeń) albo w trybie natychmiastowym. 

 Mówiąc o rozwiązaniu umowy o pracę mam na myśli przede wszystkim jeden z trzech trybów – rozwiązanie umowy o pracę:

1. za porozumieniem stron, 
2. za wypowiedzeniem, 
3. bez wypowiedzenia.

 W przypadku umów zawartych na czas określony umowa o pracę może oczywiście zostać również automatycznie rozwiązana z upływem czasu, na który została zawarta, jednak tej kwestii nie będę poruszać w tym artykule.

 

Co oznacza rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron

W przypadku rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron strony stosunku pracy, czyli pracodawca i pracownik, na mocy zgodnych oświadczeń decydują się na rozwiązanie łączącej ich umowy o pracę. 

Występuje ono w sytuacjach bezkonfliktowych, gdy obie strony zgodnie decydują się na zakończenie umowy. W tym przypadku istnieje dość duża swoboda w zakresie określenia zasad zakończenia umowy o pracę. Strony w porozumieniu określają dzień zakończenia łączącego je stosunku pracy, który mogą przyjąć jako krótszy niż przypadający na koniec okresu wypowiedzenia, jaki obowiązywałby w danej sytuacji przy jednostronnym wypowiedzeniu umowy o pracę na mocy powszechnie obowiązujących przepisów, decydując się nawet na rozwiązanie umowy tego samego dnia.

Co istotne, każda ze stron może zwrócić się do drugiej o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron, jednak druga z nich nie jest zobowiązana do przyjęcia takiej propozycji. Należy mieć to na uwadze zwłaszcza w sytuacji, gdyby motywacją strony proponującej porozumienie, tutaj zazwyczaj pracodawcy, była chęć rozwiązania umowy z ominięciem przepisów, w tym wyłączających jednostronne rozwiązanie przez nią umowy w danej sytuacji, na przykład: wobec pracownika objętego ochroną przedemerytalną.

 

Co oznacza rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem

Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem następuje na mocy jednostronnego oświadczenia woli złożonego przez pracodawcę albo pracownika, z upływem okresu wypowiedzenia, czyli określonego odstępu czasowego między dniem, w którym oświadczenie o rozwiązaniu umowy zostało złożone a dniem, w którym dojdzie do rozwiązania umowy.

Okres wypowiedzenia wynosi w przypadku umowy o pracę zawartej na czas określony albo na czas nieokreślony:

1. 2 tygodnie – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy przez mniej niż 6 miesięcy,
2. 1 miesiąc – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy przez co najmniej 6 miesięcy, ale jednocześnie mniej niż 3 lata,
3. 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy przez co najmniej 3 lata albo dłużej.

Jak widać, dla ustalenia okresu wypowiedzenia przy umowie o pracę zawartej na czas określony albo na czas nieokreślony istotny jest czas zatrudnienia u danego pracodawcy a nie czas, na jaki została zawarta umowa. 

Inaczej jest w przypadku umowy o pracę zawartej na okres próbny - tutaj kluczowe znaczenie ma czas, na jaki została zawarta umowa i okres wypowiedzenia wynosi:

1. 3 dni robocze - gdy okres próbny wynosi maksymalnie 2 tygodnie,
2. 1 tydzień - gdy okres próbny wynosi więcej niż 2 tygodnie, ale jednocześnie mniej niż 3 miesiące,
3. 2 tygodnie - gdy okres próbny wynosi 3 miesiące.

Złożenie oświadczenia o rozwiązaniu każdej umowy o pracę za wypowiedzeniem możliwe jest w każdym czasie, przy czym pracodawca oświadczenie swoje musi uzasadnić, podając przyczynę wypowiedzenia. W przypadku pracownika wymogu takiego nie ma.

 

Co oznacza rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia

Tak samo jak w przypadku rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem, w przypadku rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia mamy do czynienia z jednostronnym oświadczeniem woli złożonym przez pracodawcę albo pracownika, z tym że skutek takiego oświadczenia w postaci rozwiązania umowy o pracę nie następuje po pewnym czasie, ale w dniu złożenia tego oświadczenia drugiej stronie, natychmiastowo.

Złożenie takiego oświadczenia możliwe jest wyłącznie w sytuacjach wprost przewidzianych przepisami. Pracodawca może złożyć oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia zarówno w sytuacjach związanych z zawinionym działaniem pracownika, jak i bez jego winy. Pracownik rozwiązać umowę bez wypowiedzenia może wyłącznie z winy pracodawcy.

 

Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w przypadku, gdy pracownik:

1. dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych – przykładowo: stawił się w miejscu pracy pod wpływem alkoholu lub środków odurzających, bezzasadnie odmówił wykonania polecenia, samowolne opuścił miejsce pracy, przywłaszczył mienie pracodawcy, naruszył obowiązujące u pracodawcy wewnętrzne procedury, polityki lub regulaminy postępowania,
2. popełnił w czasie trwania umowy o pracę przestępstwo, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
3. ze swej winy utracił uprawnienia konieczne do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Co istotne, pracodawca oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika może złożyć jedynie w ściśle określonym terminie – ma na to 1 miesiąc od uzyskania wiadomości o zaistnieniu którejś z wyżej wymienionych okoliczności uzasadniających rozwiązanie umowy.

 

Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia bez winy pracownika

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia bez winy pracownika w sytuacjach związanych z jego długotrwałą nieobecnością w pracy:

1. gdy pracownik jest długotrwale niezdolny do pracy na skutek choroby lub 
2. w przypadku usprawiedliwionej nieobecności w pracy z innych przyczyn niż długotrwała choroba, trwającej dłużej niż 1 miesiąc.

Pracodawca oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia bez winy pracownika nie może jednak złożyć, gdy pracownik już stawi się do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności uzasadniającej rozwiązanie jego umowy.

 

Rozwiązanie umowy o pracę z winy pracodawcy

Pracownik uprawniony jest do złożenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę z winy pracodawcy, gdy:

1. zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe,
2. pracodawca dopuścił się względem pracownika ciężkiego naruszenia swoich podstawowych obowiązków – przykładowo: nie zapłacił mu zupełnie wynagrodzenia, wypłacał wynagrodzenie w całości lub w części po terminie, nie odprowadzał składek na ubezpieczenie społeczne pracownika, naruszył dobra osobiste pracownika.

 

Rozwiązanie umowy o pracę czy trzeba podawać przyczynę

Jeżeli chodzi o kwestie formalne związane z rozwiązaniem umowy o pracę, to oświadczenie każdej ze stron o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem albo bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie. 

Pracownik zobowiązał jest wskazać przyczynę rozwiązania umowy o pracę, gdy składa oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia.

Wyższe wymagania spoczywają na pracodawcy, który zarówno w przypadku rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem jak i bez zachowania okresu wypowiedzenia zobowiązany jest podać przyczynę uzasadniającą jego decyzję. 

Ponadto w swym oświadczeniu skierowanym do pracownika pracodawca zobowiązany jest także zawrzeć pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy.

 

Kiedy następuje rozwiązanie umowy o pracę

W zależności od tego, w jakim trybie doszło do rozwiązania umowy o pracę, jej rozwiązanie nastąpi w innym terminie. I tak w przypadku rozwiązania umowy o pracę:

1. za porozumieniem stron – umowa rozwiązuje się z upływem terminu wskazanego w porozumieniu,
2. za wypowiedzeniem – umowa rozwiązuje się z upływem okresu wypowiedzenia zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami,
3. bez wypowiedzenia – umowa rozwiązuje się natychmiastowo.

Ważna kwestia dotycząca okresu wypowiedzenia – jeśli okres wypowiedzenia liczymy w tygodniach – wówczas zawsze upłynie on w sobotę, a w przypadku, gdy okres wypowiedzenia liczymy w miesiącach – zawsze upłynie on w ostatnim dniu miesiąca.

Wobec tego przykładowo: oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia złożone przez pracownika 17 marca 2025 roku w przypadku obowiązywania dla danej umowy 2 tygodniowego okresu wypowiedzenia będzie skuteczne z upływem dnia 5 kwietnia 2024 roku (sobota), a takie same oświadczenie złożone 17 marca 2024 roku w przypadku obowiązywania dla danej umowy 3 miesięcznego okresu wypowiedzenia będzie skuteczne z upływem dnia 30 czerwca 2024 roku. 

 

Rozwiązanie umowy o pracę kiedy ostatni dzień pracy

W zależności od tego, w jakim trybie doszło do rozwiązania umowy o pracę, inny będzie ostatni dzień pracy pracownika, który tożsamy będzie z dniem, z którego upływem nastąpi skutek w postaci rozwiązania umowy o pracę zgodnie z poprzednim akapitem.

Należy przy tym mieć na uwadze, że w przypadku rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem pracodawca może zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy do upływu okresu wypowiedzenia, przy czym w okresie tego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

 

Rozwiązanie umowy o pracę skutki nieprawidłowości

Jak już wspomniałam na wstępie, uzasadnione okolicznościami danej sprawy i formalnie poprawnie sformułowane dokumentu, na którego podstawie dochodzi do rozwiązania umowy o pracę, a zwłaszcza jednostronnego oświadczenia o jej rozwiązaniu za wypowiedzeniem lub bez zachowania okresu wypowiedzenia, ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego zakończenia stosunku pracy.

W przypadku, gdy wypowiedzenie umowy o pracę jest nieuzasadnione lub narusza przepisy pracownik może dochodzić przed sądem pracy:

1. uznania wypowiedzenia za bezskuteczne, a gdy umowa uległa już rozwiązaniu - przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach albo
2. odszkodowania.

 

Podsumowanie

Niniejszy artykuł zawiera najważniejsze informacje dotyczące rozwiązania umowy o pracę, z uwzględnieniem rozwiązania jej na mocy porozumienia stron oraz na mocy jednostronnego oświadczenia złożonego przez pracodawcę albo pracownika, zarówno z zachowaniem okresu wypowiedzenia jak i bez jego zachowania. Po zapoznaniu się z nim masz podstawową wiedzę o tym, jak prawidłowo rozwiązać stosunek pracy.

radca prawny Justyna Miernik

 +48 663 911 385

 kontakt@kancelariamiernik.pl